Inspiratie

Welke rol heb je als energiebedrijf in 2040 nog? (III)

oktober, 2023

Nieuws

Het is een gegeven dat we richting 2040, dus over zo’n 15 jaar, te maken gaan krijgen met een stevig overschot aan goedkope duurzame elektriciteit. Er zullen echter ook tekorten ontstaan die niet afgedekt kunnen worden met opslagmethoden. Deze ‘E-mismatch’ gaat grote impact hebben op de prijsvorming. Wat kan in die nieuwe werkelijkheid de rol van het energiebedrijf zijn?

Welke trends zien we?

De belangrijkste trends die we nu al zien en die zich zullen doorzetten, is de ontwikkeling naar contracten met kortere looptijd en afrekening op kortere tijdsinvallen.

De elektrificering van onze samenleving gaat voort; het aandeel en belang van duurzame elektriciteit blijft groeien. Waar de inkoop van gas een langetermijnperspectief heeft, is de inkoop van elektriciteit veel meer een korte-termijnmarkt. In die markt is het afgeven van vaste prijzen voor lange termijn iets van het verleden geworden. De markt gaat steeds meer met kortere contractvormen voor afnemers werken. Ook aan de inkoopkant van elektriciteit zien we dat terug. Tot drie jaar vooruit is de markt niet liquide. Veel grote afnemers kiezen er dan ook voor om nu al op de EPEX spotmarkt (dag vooruit) per uur hun energie in te kopen.
Afrekenen op kortere tijdsinvallen is een trend die inmiddels ook zichtbaar is in de consumentenmarkt1. Er werden het afgelopen jaar nauwelijks nog contracten voor particulieren aangeboden voor langer dan 6 maanden. Nu per 1 juni de opzegvergoeding duurder is geworden, zijn ook vasteprijscontracten met looptijden van 1, 2, of 3 jaar weer verkrijgbaar. Daarnaast is er voor kleinverbruikaansluitingen tegenwoordig de mogelijkheid om zelf rechtstreeks een contract met dynamische prijzen af te sluiten, waarbij op uurbasis wordt afgerekend (ISMA-aansluiting). Deze contracten nemen de laatste tijd sterk in populariteit toe. Wat hier onder meer speelt is dat de match tussen inkoop (zeg maar groothandel) en klantprofiel steeds minder goed te maken is.Dit komt doordat afnameprofielen van klanten steeds sterker fluctueren (heeft een klant bijvoorbeeld zon-PV of niet). Omdat de hedging steeds minder aansluit bij het daadwerkelijke afnamegedrag en de prijzen sterk fluctueren, nemen de flexibiliteitsopslagen toe. Hierdoor ontstaat een incentive voor energiebedrijven om de mogelijkheid aan te bieden om een deel van de kosten van die flexibiliteit bij klanten te leggen.Voeg daarbij dat een EPEX contract helder laat zien wat het tarief is, en het wordt logisch dat steeds meer klanten kiezen voor een dergelijk ‘kaal’ contract. Een LEAN contract is transparanter en kan eenvoudiger worden opgezegd als dat opportuun is. Voor consumenten liggen hier kansen om hun energierekening te verlagen.

Hoe ontwikkelen zich de posities van klanten?

Over 15 tot 20 jaar neemt duurzame elektriciteit, met name geproduceerd met wind en zon, het overgrote deel in de energiemix voor zijn rekening. We zijn dan veel minder afhankelijk van internationale, geopolitieke ontwikkelingen in het buitenland (Rusland, Qatar, UAE, Saoedi-Arabië…).

Omdat die afhankelijkheid van externe import van gas en kolen vrijwel wegvalt, zullen de lange-termijnmarktprijzen van elektriciteit zich op termijn kunnen stabiliseren en gemiddeld genomen naar verwachting vrij constant blijven.

De prijzen voor de korte termijn (uur en kwartier) zullen echter veel volatieler worden, vanwege het onvoorspelbare aanbod van wind en zon. Klanten gaan daarom meer behoefte krijgen aan manieren om slim om te gaan met die prijsfluctuaties op de korte termijn.

Waar beweegt de rol van energiebedrijven zich naartoe?

Wat is de toegevoegde waarde die energiebedrijven in de nieuwe energiewereld aan klanten kunnen bieden? Er zullen verschillende rollen ontstaan waarmee ze kunnen inspelen op de diverse klantwensen, al naar gelang hoeveel regie een klant wil hebben op de eigen energiesituatie. Voor energiebedrijven ontstaan hiermee ook kansen om zich te onderscheiden.

Klanten die hun volledige energiehuishouding zoveel mogelijk zelf in handen willen hebben, zullen geholpen zijn met een ‘energie-administratiekantoor’, een partij die hen voorziet van een zo lean mogelijk energiecontract. 2
Klanten die zo zorgeloos, kosteneffectief en duurzaam mogelijk door het energielandschap geleid willen worden, zijn gebaat bij allerlei diensten om hun bestaande energiehuishouding op basis van data te optimaliseren, met informatie, sturing en voorspellingen. Binnen de kaders die klanten afgeven (belang van prijs en comfortniveau), kan het energiebedrijf dan bijvoorbeeld aangeven wanneer het verstandig is om industriële processen tijdelijk stil te leggen als er een periode met hoge prijzen aan komt. Maar mogelijk kan men ook tijdelijk terugschakelen naar oplossingen op aardgas, groen gas of waterstof.
Voor klanten die volledig ontzorgd willen worden, kunnen energiebedrijven gaan voorzien in waardetoevoegende producten en diensten. Mogelijk zullen veel consumenten hier de voorkeur voor hebben. Energiebedrijven zouden dan zelf een deel van de installaties bij consumenten kunnen installeren, zodat dit optimaal kan samenwerken met de aansturing vanuit het energiebedrijf. Te denken valt aan warmtepompen, inzet van accu’s, wasmachines, vaatwassers en warmtebuffers.Energiebedrijven beschikken nu al over geavanceerde software om opwek, klantgedrag en prijsniveaus te voorspellen. Door deze diensten te delen met hun klanten kunnen mogelijk opnieuw duurzame langetermijnrelaties met klanten worden aangegaan, zonder dat het energiebedrijf daar grote risico’s voor hoeft te nemen. Alles om een klant te voorzien van een gegarandeerde optimale en duurzame energiehuishouding binnen zelfgekozen parameters. Hier kunnen interessante samenwerkingen tussen tech-bedrijven en energiebedrijven ontstaan.
Mogelijk zal er nog steeds ruimte zijn voor kleine klanten die een vast kilowattuurtarief willen hebben. Zij zullen dan wel een opslag in de prijs gaan betalen voor het afkopen van de kosten voor de flexibiliteit. Het energiebedrijf loopt immers alle risico’s voor het gedrag van zijn klant.

De uitdaging voor energiebedrijven zal gaan zitten in hoe goed zij kunnen omgaan met de flexibiliteit die hun assets en hun klanten te bieden hebben. De waarde van het verhandelen van bulk/commodity zal daarbij waarschijnlijk afnemen. De toegevoegde waarde van het energiebedrijf is dat zij de optimalisatie van de flexibiliteit in hun gehele asset- en klantenportefeuille beter en efficiënter kunnen doen dan het individu. Die waarde zullen ze moeten vermarkten.

De drieluik ‘E mismatch’ is opgesteld door de ICE vakgroep Data & Analytics. Hun analyse laat zien dat energiebedrijven voor een grote uitdaging staan, ook als het gaat om IT ondersteunende systemen en de adoptie van de verandering door de zittende medewerkers. Ook op deze domeinen is ICE actief!